Waarom politici de pers soms gewoon een middelvinger moeten geven

Dit is de inleiding van een atikel over de vraag wat kritiek is door Rob Wijnberg op de site van de Correspondent.

Vroeger was ‘Excellentie, heeft u een goede dag gehad?’ zo’n beetje de meest kritische vraag die een minister van een journalist kon verwachten. Maar tegenwoordig is de slaafsheid haast omgedraaid: politici accepteren bijna alles van de pers, hoe inhoudsloos of triviaal de vragen ook zijn. Wanneer zegt een politicus eens: ‘Ik pas. Volgende vraag.’

Vorige week vierde de Partij van de Arbeid haar zeventigste verjaardag. Aanleiding voor De Wereld Draait Door om partijleider Diederik Samsom aan tafel te vragen. ‘We gaan het hebben over de partij, over zeventig jaar, over leiderschap,’ introduceerde Matthijs van Nieuwkerk het gesprek. Niet dus.

Het werd een gesprek over peilingen, peilingen en nog eens peilingen. Peilingen die zelfs daalden tijdens het gesprek.

• Matthijs, na zeven seconden: ‘[…] niet meer dan tien zetels in de peilingen […].’
• Matthijs, na negen minuten: ‘[…] u staat nu op negen […]’
• Matthijs, na elf minuten: ‘[…] u staat op acht […].’

Nu kun je wel raden waar deze insteek uit voortkomt: de rechterhoek verwijt de VARA, met DWDD als vlaggenschip, vaak een PvdA-bolwerk te zijn. Dus als je dan de partijleider aan tafel hebt, moet je natuurlijk wel ‘kritisch’ zijn.

En zo geschiedde: werkelijk alles wat Samsom zei, werd teruggekegeld naar de dagkoers van Maurice de Hond. Wat gaat u eraan doen? Maakt u zich er zorgen over? Overweegt u op te stappen?

Zeventig jaar sociaaldemocratie gereduceerd tot de hypothetische uitslag van een verkiezing die over 57 weken plaatsvindt.

Het probleem is vooral dat het kritisch lijkt. Het is het soort ‘kritisch’ waar je als journalist niks inhoudelijks voor hoeft te weten om het te zijn.

Voor de goede orde: Een partij die het belabberd doet in de peilingen doet heus iets fout. Maar het zegt niets over wát ze fout doet als je geen idee hebt van de inhoud: de opvattingen, de onderhandelingen, de compromissen, het beleid, de effecten van het beleid, de factoren waar ze geen invloed op heeft, de grotere ontwikkelingen die eraan ten grondslag liggen.

Ziedaar de vicieuze cirkel van de schijnkritische scorebordjournalistiek. Aan de ene kant hou je je publiek ongeïnformeerd over de inhoud, aan de andere kant is de mening van datzelfde ongeïnformeerde publiek dé reden om het alleen maar over de vorm te hebben.